Wat betekent neurodivergentie voor meisjes en vrouwen?

Neurodivergentie, een term die verwijst naar variaties in het menselijk brein die resulteren in verschillen in denken, voelen en leren, is een concept dat de afgelopen decennia steeds meer erkenning heeft gekregen. Hoewel de erkenning van neurodivergentie een stap vooruit is in de richting van inclusie en begrip, blijft de manier waarop deze diversiteit zich manifesteert bij meisjes en vrouwen vaak onderbelicht. 

De wetenschap was vooral voor en door mannen.

Historisch gezien is wetenschappelijk onderzoek naar neurodivergentie sterk gericht geweest op mannen en jongens. Dit geldt in het bijzonder voor aandoeningen zoals ADHD en autisme. De diagnostische criteria en behandelingsprotocollen zijn grotendeels gebaseerd op studies met mannelijke deelnemers, wat resulteert in een onevenwichtige benadering van neurodivergentie die vaak niet aansluit bij de ervaringen van vrouwen en meisjes. Deze genderkloof in het onderzoek is geen toeval, maar een gevolg van een lange geschiedenis van wetenschap waarin mannen de norm waren.

Het eerste onderzoek naar ADHD, bijvoorbeeld, werd voornamelijk uitgevoerd op blanke jongens, wat leidde tot diagnostische criteria die de mannelijke presentatie van de aandoening benadrukken, zoals hyperactiviteit en impulsiviteit. Vrouwen en meisjes, die vaak meer internaliserende symptomen vertonen zoals concentratieproblemen en angst, vallen daardoor vaak buiten de diagnose. Hetzelfde geldt voor autisme, waarbij de diagnostische criteria grotendeels zijn gebaseerd op het mannelijke sociale gedragspatroon. Meisjes kunnen hun symptomen beter verbergen of aanpassen, een fenomeen dat bekendstaat als ‘camoufleren’, waardoor ze vaak niet worden opgemerkt door zorgverleners.

Nog steeds worden neurodivergente vrouwen en meisjes minder gezien en begrepen.

Ondanks toenemende aandacht voor genderdiversiteit in neurodivergentie, blijven veel van de oude vooroordelen voortbestaan. Recente studies tonen aan dat vrouwen met ADHD en autisme nog steeds vaak later en minder accuraat worden gediagnosticeerd dan mannen . Deze vertraging in diagnose kan leiden tot een reeks secundaire problemen, zoals verhoogde psychische problemen, verminderde zelfwaardering, en zelfs het ontwikkelen van comorbide aandoeningen zoals depressie en angststoornissen.

Daarnaast blijven stereotypen over vrouwen en neurodivergentie wijdverbreid. Vrouwen worden vaak gezien als minder vatbaar voor neurodivergentie, simpelweg omdat hun symptomen subtieler zijn of omdat ze beter in staat zijn om zich aan te passen aan sociale verwachtingen. Dit leidt tot een hogere kans op misdiagnose of gemiste diagnose, wat betekent dat veel vrouwen pas op latere leeftijd ontdekken dat ze neurodivergent zijn .

Meer onderzoek naar neurodivergentie bij vrouwen en meisjes.

Gelukkig begint de wetenschap deze genderbias te erkennen en wordt er een inhaalslag gemaakt. Er is een groeiende beweging onder onderzoekers om neurodivergentie bij meisjes en vrouwen beter te begrijpen. Deze beweging is mede gedreven door neurodivergente vrouwen zelf, die hun ervaringen delen en aandringen op meer inclusief onderzoek.

In Nederland zijn er verschillende initiatieven die zich richten op het verbeteren van diagnostiek en behandeling voor neurodivergente vrouwen. Universiteiten en onderzoeksinstellingen werken aan studies die specifiek gericht zijn op vrouwelijke presentaties van neurodivergentie. Dit heeft geleid tot een beter begrip van hoe aandoeningen zoals ADHD, autisme, en dyslexie zich manifesteren bij vrouwen en meisjes, en tot de ontwikkeling van nieuwe diagnostische criteria en behandelingsmethoden die beter aansluiten bij hun behoeften .

De impact van deze historie, de stereotype denkbeelden en de misdiagnoses is gigantisch.

Stereotype denkbeelden en misdiagnoses hebben een aanzienlijke impact op het leven van neurodivergente vrouwen. Omdat vrouwen vaak worden geacht sociaal en emotioneel competent te zijn, kunnen hun neurodivergente kenmerken worden afgedaan als “excentriek” of “moeilijk” in plaats van als symptomen van een onderliggende aandoening. Dit kan ertoe leiden dat vrouwen jarenlang met verkeerde diagnoses of zonder diagnose rondlopen, wat hun toegang tot passende ondersteuning en behandeling belemmert.

Een voorbeeld hiervan is de misdiagnose van vrouwen met autisme. Veel vrouwen krijgen in plaats daarvan diagnoses zoals borderline persoonlijkheidsstoornis, omdat hun emoties en gedrag niet passen binnen het traditionele mannelijke beeld van autisme . Dit resulteert in behandelingen die niet aansluiten bij hun werkelijke behoeften, en in veel gevallen kunnen deze verkeerde diagnoses leiden tot een verergering van hun problemen.

En hoe zit dat bij de verschillende soorten neurodivergentie?

ADHD bij meisjes en vrouwen

Bij meisjes en vrouwen manifesteert ADHD zich vaak anders dan bij jongens. Terwijl jongens vaak de hyperactieve en impulsieve symptomen vertonen, kunnen meisjes meer last hebben van het onoplettende type, wat leidt tot dagdromen, concentratieproblemen en vergeetachtigheid. Omdat deze symptomen minder storend zijn, worden ze vaak over het hoofd gezien door leraren en zorgverleners. Dit betekent dat veel vrouwen pas in hun volwassenheid een diagnose krijgen, vaak nadat ze zijn vastgelopen op werk of in hun persoonlijke leven .

Autisme bij meisjes en vrouwen

Autisme bij vrouwen is nog minder goed begrepen dan ADHD. Veel autistische vrouwen leren op jonge leeftijd om hun symptomen te camoufleren, bijvoorbeeld door sociale signalen te imiteren of zich extreem aan te passen aan hun omgeving. Dit leidt tot een hoge mate van stress en vermoeidheid, en kan uiteindelijk resulteren in burn-out of andere mentale gezondheidsproblemen. Omdat deze vrouwen vaak niet voldoen aan het traditionele beeld van autisme, worden ze vaak niet serieus genomen door zorgverleners .

Hoogbegaafdheid 

Hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit (HSP) zijn ook vormen van neurodivergentie die zich anders kunnen manifesteren bij vrouwen. Hoogbegaafde meisjes kunnen bijvoorbeeld hun capaciteiten verbergen om beter in de groep te passen, wat leidt tot onderpresteren op school en in hun carrière. Helaas worden in de maatschappij nog steeds vaak jongens en mannen als slimmer gezien dan meisjes en vrouwen.

HSP (Hoog Sensitieve Personen)

Hoogsensitieve vrouwen kunnen moeite hebben met het hanteren van stress en overprikkeling, wat vaak wordt afgedaan als “overgevoeligheid” in plaats van erkend als een legitieme neurologische variatie.

Dyslexie 

Dyslexie bij meisjes en vrouwen wordt vaak minder snel opgemerkt omdat zij meer geneigd zijn om compenserende strategieën te ontwikkelen, zoals extreem hard werken om hun leesproblemen te overwinnen. Dit kan ertoe leiden dat hun dyslexie pas op latere leeftijd wordt ontdekt, wanneer de druk om te presteren toeneemt.

Tourette

Bij het syndroom van Tourette worden meisjes en vrouwen vaak gediagnosticeerd met andere aandoeningen zoals obsessief-compulsieve stoornis (OCD), omdat hun tics subtieler kunnen zijn of omdat ze beter in staat zijn om deze te onderdrukken .

Waar kunnen neurodivergente meisjes en vrouwen terecht?

Gelukkig zijn er in Nederland verschillende organisaties en initiatieven die zich inzetten voor de ondersteuning van neurodivergente meisjes en vrouwen:

• FANN: FANN (Female Autism Network of the Netherlands) is een landelijk interdisciplinair netwerk voor professionals die zich inzetten voor de verbetering van diagnostiek en behandeling van meisjes en vrouwen met een autisme spectrum stoornis (ASS).
• ADHDvrouw: Een platform dat zich richt op vrouwen met ADHD, met veel informatie, ondersteuning en netwerkmogelijkheden.
• Impuls & Woortblind: Een belangenvereniging voor mensen met ADHD, ADD, dyslexie, en aanverwante aandoeningen. Ze bieden specifieke ondersteuning voor vrouwen.
• HSP Vereniging Nederland: Een vereniging die informatie en ondersteuning biedt aan hoogsensitieve personen, inclusief vrouwen en meisjes.
• TOS (Tourette Ontmoetingsdag): Organiseert evenementen en biedt ondersteuning aan mensen met het syndroom van Tourette, met speciale aandacht voor vrouwen en meisjes.

Daarnaast zijn er verschillende online gemeenschappen en fora waar neurodivergente vrouwen ervaringen en tips kunnen uitwisselen, zoals de Facebookgroepen ‘Autisme bij vrouwen’ en ‘ADHD bij vrouwen’.

Neurodivergentie bij meisjes en vrouwen is een complex en nog steeds onderbelicht onderwerp. Hoewel er vooruitgang wordt geboekt in het begrijpen en ondersteunen van neurodivergente vrouwen, blijft er nog veel werk te doen om de historische achterstand in te halen. Stereotypen, misdiagnoses en een gebrek aan genderinclusief onderzoek hebben ervoor gezorgd dat veel vrouwen jarenlang zonder de juiste ondersteuning hebben geleefd. Gelukkig is er nu een beweging gaande die deze problemen erkent en streeft naar meer inclusiviteit en begrip in de wetenschappelijke en medische gemeenschappen.

Voor neurodivergente meisjes en vrouwen in Nederland zijn er steeds meer bronnen en gemeenschappen beschikbaar die hen kunnen helpen hun unieke uitdagingen te overwinnen en hun potentieel te realiseren. Het is essentieel dat deze trend wordt voortgezet, zodat de volgende generatie neurodivergente vrouwen opgroeit in een omgeving waarin ze volledig begrepen en ondersteund worden.

In de toekomst zal het belangrijk zijn om te blijven pleiten voor inclusie in onderzoek, diagnostiek, en behandeling, zodat alle neurodivergente mensen, ongeacht hun geslacht, de zorg en ondersteuning krijgen die ze verdienen.