Hoe kom ik erachter of ik neurodivergent ben?

In een wereld waarin diversiteit in denken en ervaren steeds meer erkend wordt, groeit ook het bewustzijn rondom neurodivergentie. Neurodivergentie verwijst naar de variaties in het menselijke brein en de cognitieve functies die afwijken van wat als “typisch” wordt beschouwd. Dit omvat onder andere autisme, ADHD, dyslexie, dyscalculie, en andere neurologische verschillen. Veel mensen ontdekken pas op latere leeftijd dat ze mogelijk neurodivergent zijn, wat kan leiden tot een gevoel van opluchting, maar ook tot verwarring en vragen.

Wat is neurodivergentie?

Voordat we verder gaan, is het belangrijk om te begrijpen wat neurodivergentie ook alweer precies inhoudt. Neurodivergentie is een overkoepelende term die een breed scala aan neurologische en cognitieve variaties omvat. Deze variaties zijn geen stoornissen, maar alternatieve manieren waarop het brein kan functioneren. Neurodivergente mensen kunnen unieke sterktes hebben, zoals creativiteit, oog voor detail, en analytische vaardigheden, maar ze kunnen ook uitdagingen ervaren in een maatschappij die voornamelijk is ingericht op neurotypische mensen.

Enkele veelvoorkomende vormen van neurodivergentie zijn:

Autismespectrumstoornis (ASS): Een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op communicatie, sociaal gedrag, en sensorische verwerking.

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD): Een aandoening die gekenmerkt wordt door aandachtsproblemen, hyperactiviteit, en impulsiviteit.

Dyslexie: Een leerstoornis die invloed heeft op het vermogen om nauwkeurig en vloeiend te lezen.

Dyscalculie: Een leerstoornis die het vermogen om wiskundige concepten te begrijpen en toe te passen belemmert.

Tourette Syndroom: Een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door motorische en vocale tics.

Zet de eerste stappen door middel van zelfonderzoek

Als je vermoedt dat je neurodivergent bent, zijn er verschillende stappen die je kunt nemen om meer inzicht te krijgen in jezelf en je cognitieve functioneren. Zelfonderzoek kan een waardevol startpunt zijn, hoewel het belangrijk is om dit te zien als een eerste stap, en niet als een definitieve diagnose.

Reflecteer op je levensverhaal: Denk na over je persoonlijke geschiedenis en ervaringen. Heb je altijd al het gevoel gehad dat je anders bent dan anderen? Zijn er bepaalde patronen in je gedrag, denken of voelen die je niet kunt verklaren? Dit kan je helpen om mogelijke tekenen van neurodivergentie te identificeren.

Vergelijk je ervaringen met symptomen: Zoek betrouwbare bronnen over de verschillende vormen van neurodivergentie en vergelijk je ervaringen met de beschreven symptomen. Let wel: neurodivergentie manifesteert zich op zeer uiteenlopende manieren, en het is belangrijk om te erkennen dat iedereen uniek is.

Gebruik online hulpmiddelen: Er zijn online verschillende screeningsvragenlijsten en tests beschikbaar die je een eerste indruk kunnen geven van mogelijke neurodivergentie. Deze zijn niet bedoeld als diagnose-instrumenten, maar kunnen je wel helpen om te bepalen of verder onderzoek nodig is.

Observeer je dagelijkse functioneren: Let op hoe je functioneert in het dagelijks leven. Ervaar je regelmatig uitdagingen in communicatie, sociale interacties, of het uitvoeren van dagelijkse taken? Dit kan wijzen op een onderliggende neurodivergentie.

Online tests en screening vragenlijsten kunnen je helpen een duidelijker beeld te vormen

Er zijn verschillende online tests en screening vragenlijsten beschikbaar die je een eerste indruk kunnen geven van mogelijke neurodivergentie. Hoewel deze tests geen vervanging zijn voor een professionele diagnose, kunnen ze je wel helpen om te bepalen of verder onderzoek wenselijk is. Hieronder vind je tien voorbeeldvragen die je kunnen helpen om een eerste indruk te krijgen:

1. Voel je je vaak overweldigd door zintuiglijke prikkels, zoals fel licht, harde geluiden, of drukte?
2. Heb je moeite om je langdurig te concentreren op één taak?
3. Vind je het moeilijk om sociale signalen en non-verbale communicatie van anderen te begrijpen?
4. Heb je de neiging om hypergeconcentreerd te raken op specifieke onderwerpen of hobby’s?
5. Ervaar je regelmatig rusteloosheid of voel je je ongemakkelijk als je lang stil moet zitten?
6. Vind je het moeilijk om georganiseerd te blijven en taken op tijd af te ronden?
7. Heb je als kind moeite gehad met lezen, schrijven, of rekenen?
8. Merk je dat je vaak anders reageert in sociale situaties dan anderen, bijvoorbeeld door te direct of juist terughoudend te zijn?
9. Voel je je vaak uitgeput na sociale interacties, zelfs als ze kort zijn?
10. Heb je ooit gedacht dat je anders denkt of voelt dan anderen, zonder precies te weten waarom?

Als je op meerdere van deze vragen bevestigend antwoordt, kan dit een aanwijzing zijn dat het de moeite waard is om verder onderzoek te doen naar mogelijke neurodivergentie. Het is belangrijk om te benadrukken dat deze vragen slechts een eerste indruk geven en dat een officiële diagnose altijd moet worden gesteld door een professional.

Herken je deze symptomen? Ze zijn reden voor verder onderzoek

Er zijn bepaalde symptomen die aanleiding kunnen geven om een formeel onderzoek te starten. Deze symptomen kunnen variëren afhankelijk van de specifieke vorm van neurodivergentie, maar er zijn enkele gemeenschappelijke tekenen die vaak voorkomen:

Moeite met sociale interacties: Als je vaak het gevoel hebt dat je niet goed kunt communiceren met anderen, sociale signalen mist, of moeite hebt met het maken en behouden van vriendschappen, kan dit een teken zijn van autisme of een andere neurodivergente eigenschap.

Aandachts- en concentratieproblemen: Als je moeite hebt om je te concentreren op taken, vaak afgeleid bent, of moeite hebt om taken af te maken, kan dit wijzen op ADHD.

Sensorische overprikkeling: Als je vaak overweldigd raakt door zintuiglijke prikkels zoals geluiden, geuren, of aanrakingen, kan dit wijzen op autisme of sensorische verwerkingsproblemen.

Problemen met lezen of rekenen: Als je sinds je kindertijd moeite hebt met lezen, schrijven, of rekenen, kan dit wijzen op dyslexie of dyscalculie.

Impulsief gedrag: Als je vaak handelt zonder na te denken over de gevolgen, of als je moeite hebt om impulsen te beheersen, kan dit een teken zijn van ADHD.

Herhalende gedragingen of routines: Als je de neiging hebt om vast te houden aan strikte routines of herhalende gedragingen vertoont, kan dit een teken zijn van autisme.

Hoe start je een officieel onderzoek en diagnose traject in Nederland?

Als je na zelfonderzoek denkt dat je mogelijk neurodivergent bent, is de volgende stap om een formeel onderzoek te starten. In Nederland verloopt dit proces doorgaans via de huisarts en de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Hier is hoe je dit kunt aanpakken:

Maak een afspraak met je huisarts: De eerste stap is om een afspraak te maken met je huisarts. Leg uit dat je vermoedens hebt van neurodivergentie en geef aan welke symptomen je ervaart. Het kan helpen om je zelfonderzoek en de resultaten van eventuele online tests mee te nemen naar het gesprek.

Verwijzing naar de GGZ: Als je huisarts je klachten serieus neemt, kan hij of zij je doorverwijzen naar de GGZ voor een uitgebreider onderzoek. De GGZ heeft gespecialiseerde teams die ervaring hebben met het diagnosticeren van neurodivergente aandoeningen.

Diagnostisch onderzoek: Bij de GGZ zal een team van specialisten, waaronder psychologen, psychiaters, en soms ook andere zorgprofessionals, een uitgebreid diagnostisch onderzoek uitvoeren. Dit kan bestaan uit gesprekken, observaties, en gestandaardiseerde tests. Het doel is om een nauwkeurige diagnose te stellen en een passend behandelplan op te stellen.

Behandeling en ondersteuning: Als er een diagnose wordt gesteld, zal het GGZ-team met jou en eventuele naasten bespreken welke behandelingsopties en ondersteuningsmogelijkheden beschikbaar zijn. Dit kan variëren van therapieën en medicatie tot praktische ondersteuning in het dagelijks leven.

De voordelen van een professionele diagnose

Hoewel zelfonderzoek en online tests waardevolle hulpmiddelen kunnen zijn, is het belangrijk om te benadrukken dat een professionele diagnose heel erg helpend is om zekerheid te krijgen. Neurodivergentie is complex, en de symptomen kunnen overlappen met andere psychische of lichamelijke aandoeningen. Een gekwalificeerde professional heeft de kennis en ervaring om een nauwkeurige diagnose te stellen en om te bepalen welke behandeling of ondersteuning het meest geschikt is.

Nog een aantal tips voor tijdens je neurodivergentie onderzoek 

Naast het proces van zelfonderzoek en diagnose, zijn er enkele aanvullende overwegingen die nuttig kunnen zijn voor mensen die vermoeden dat ze neurodivergent zijn:

Educatie: Leer zoveel mogelijk over neurodivergentie. Er zijn veel boeken, wetenschappelijke artikelen, en online bronnen die diepgaande informatie bieden. Kennis is een krachtig hulpmiddel om jezelf beter te begrijpen en je weg te vinden in het diagnostische proces.

Ondersteuningsgroepen: Overweeg om lid te worden van online of lokale ondersteuningsgroepen voor neurodivergente mensen. Het kan enorm waardevol zijn om ervaringen te delen met anderen die in een vergelijkbare situatie zitten.

Zelfzorg: Zorg goed voor jezelf tijdens het proces van zelfonderzoek en diagnose. Het kan emotioneel en mentaal intensief zijn om jezelf onder de loep te nemen. Neem de tijd die je nodig hebt, en wees niet bang om hulp te vragen als je dat nodig hebt.

Wees Geduldig: Het proces van diagnose kan tijd kosten, vooral als je te maken hebt met wachtlijsten in de GGZ. Probeer geduldig te zijn en onthoud dat het vinden van de juiste ondersteuning een belangrijke investering is in je welzijn.

Erachter komen of je neurodivergent bent, is een proces dat begint met zelfonderzoek en reflectie. Hoewel online tests en vragenlijsten nuttige hulpmiddelen kunnen zijn, is een professionele diagnose essentieel voor een nauwkeurige identificatie van neurodivergentie. In Nederland verloopt dit proces doorgaans via de huisarts en de GGZ, waar gespecialiseerde teams klaarstaan om je te ondersteunen. Onthoud dat neurodivergentie geen tekortkoming is, maar een ander manier van zijn, en dat er waardevolle ondersteuning en gemeenschap beschikbaar is voor iedereen die op dit pad is.